Jak chronić się przed smogiem?

Ostatnimi czasy zewsząd docierają do nas niepokojące informacje o stale pogarszającym się stanie powietrza. Smog terroryzuje wiele polskich miast, narażając na szwank, zdrowie ich mieszkańców. Nasz kraj znajduje się wśród najbardziej skażonych w całej Unii Europejskiej - takich statystyk nie można dłużej ignorować! Ważne jest, by uświadomić sobie, jakie zagrożenia mogą na nas czyhać, a co najważniejsze - poznać sposoby, jak możemy się przed nimi chronić.

Co to jest smog?

Warto zacząć od tego, czym właściwie jest zjawisko atmosferyczne, przed którym stale przestrzegają nas media. Smog powstaje, gdy powietrze wymiesza się ze spalinami oraz z dymem, którego źródło tkwi niezwykle często w działalności domowych kotłowni, w których często spalany jest opał niskiej jakości, a często także śmieci. Co więcej, jest to zjawisko nienaturalne i bardzo toksyczne dla środowiska. Jego występowanie nasila się wraz z niekorzystnym ukształtowaniem terenu, takim jak m.in. niecki. Często pojawia się także w miejscach gęsto zabudowanych.

Do zanieczyszczenia powietrza dochodzi, gdy duża ilość szkodliwych związków chemicznych przedostaje się od atmosfery. Wyżowa pogoda sprawia, że dymy i pyły pozostają blisko powierzchni ziemi. Brak wiatru utrudnia rozprzestrzenienie się pyłów w powietrzu. Nad warstwą zanieczyszczeń tworzy się warstwa inwersyjna, która hamuje pyły i uniemożliwia ich ruchy w kierunkach pionowych. Smog ma niezwykle negatywny wpływ na jakość powietrza i może mieć także bardzo zły wpływ na zdrowie ludzkie.

Przyczyny zanieczyszczenia powietrza

Źródła zanieczyszczenia powietrza mogą mieć charakter dwojaki - naturalny oraz antropogeniczny, czyli związany z działalnością ludzi. W obrębie tej drugiej grupy można wydzielić także poszczególne sektory gospodarki, które w szczególny sposób wpływają na zły stan powietrza. Są to:

• sektor przemysłowy - w tej kategorii za powstawanie zanieczyszczeń głównie odpowiadają przemysł ciężki, farmaceutyczny, spożywczy, czy metalurgiczny. Przemysł ciężki to niewątpliwie najniebezpieczniejszy truciciel powietrza. Huty, koksownie, elektrownie czy też duże zakłady przemysłowe stosujące stare rozwiązania produkcyjne emitują do atmosfery dużą ilość metali ciężkich, tlenków azotu, dwutlenku siarki oraz pyłu zawieszonego. Z tego względu obszary o gęstej koncentracji przemysłu ciężkiego, należą jednocześnie do najbardziej zanieczyszczonych i zagrożonych występowaniem smogu obszarów w Polsce.
• sektor komunikacyjny − zanieczyszczenia wywoływane przez sektor komunikacyjny, mają swoje źródła w transporcie lądowym, powietrznym oraz wodnym. Pojazdy spalinowe, a zwłaszcza auta z silnikiem diesla odpowiadają za znaczną ilość zanieczyszczeń dostających się do naszego powietrza. Brak ograniczeń dot. wieku samochodu, które dopuszczane są na polskie drogi sprawia, że po naszych miastach poruszają się bardzo wiekowe samochody, które są źródłem dużej ilości spalin.
• sektor komunalno-bytowy - w obrębie tego sektora, jako szczególne zagrożenia dla środowiska, można wymienić m.in. gospodarstwa rolne, oczyszczalnie, wysypiska, a także paleniska domowe, w których często spalane są śmierci - co gorsza takie praktyki przez niektórych wciąż, mimo wyraźnych ostrzeżeń o szkodliwości takich działań, poczytywane są za ekologiczne.

• Niska emisja pyłów 52%
• Przemysł 17%
• Transport drogowy 10%
• Energetyka 9%
• Rolnictwo 4%
• Inne źródła 8%

Źródło: Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce

Jako główne źródła zanieczyszczenia powietrza w Polsce wskazuje się:

• ogrzewanie domów piecami, które opalane są węglem, drewnem, a także śmieciami. Badania pokazują, że to właśnie gospodarstwa domowe w Polsce wytwarzają ponad połowę całkowitej emisji pyłu zawieszonego. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest ogromna ilość gospodarstwo domowych, które do ogrzewania wykorzystują niskiej jakości produkty spalania (miał, muł), a często także śmieci i odpady. Zdecydowana większość (70%) kotłów w polskich gospodarstwach domowych ma bardzo niekorzystne parametry emisyjne. Obecnie w Polsce nie ma żadnych norm jakości węgla ani norm w zakresie dopuszczenia urządzeń grzewczych do użytku.
• komunikację samochodową, która w naszym kraju jest w dalszym ciągu o wiele bardziej popularna niż inne, dostępne środki transportu. Intensywny ruch tranzytowy oraz brak ograniczeń w stosunku do maksymalnego wieku samochodów dopuszczonych na polskie drogi sprawiają, że do powietrza dostaje się ogromna ilość zanieczyszczeń.

Stosowanie powyższych praktyk sprawiło, że sześć polskich miast znalazło się czołówce najbardziej zanieczyszczonych w całej Europie. Z raportu Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska wynika, że z największym problemem borykają mieszkańcy Katowic, Sosnowca, Zabrza, Gliwic, Nowego Sącza, a przede wszystkim Krakowa. Bardzo zła sytuacja jest także w Rybniku, Żywcu, Nowym Targu, Warszawie, Otwocku, Sielcach i Legionowie. Lista miast, w których poziom zanieczyszczenia powietrza przekroczył kilkukrotnie dopuszczalne normy cały czas rośnie. 

Skład zanieczyszczonego powietrza

Nadmierna ilość substancji szkodliwych, które znajdują się w powietrzu wpływa bardzo negatywnie na kondycję naszego układu oddechowego. Smog to mieszanina wielu niebezpiecznych zanieczyszczeń, wśród których znajdują się:

• Pyły zawieszone - jest to mieszanina cząstek stałych i drobnych kropelek cieczy, które zwierają niekorzystne dla zdrowia człowieka substancje. Najczęstszymi składnikami pyłu zawieszonego są metale ciężkie, związki organiczne, siarka, alergeny czy dioksyny. Drobny pył o średnicy poniżej 2.5 µm jest bardzo niebezpieczny, ponieważ wnika do pęcherzyków płucnych oraz naczyń krwionośnych i rozprzestrzenia niebezpieczne związki po całym organizmie. Akumulacja pyłków w najgłębszych partiach płuc utrudnia pełną wymianę gazową i stanowi jedną z przyczyn występowania chorób takich jak zapalenie górnych dróg oddechowych, choroby alergiczne, astma, nowotwory płuc, krtani czy gardła. Na działanie pyłów zawieszonych szczególnie narażone są dzieci oraz osoby starsze, jak również osoby, które aktywnie uprawiają sport wdychając zanieczyszczone powietrze.
• Dwutlenek siarki - należy do najczęściej występujących zanieczyszczeń powietrza. Dwutlenek siarki emitowany jest głównie przez ciepłownie, koksownie i inne zakłady przemysłowe, które korzystają z paliw kopalnych.
• WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) - związki organiczne, które występują w węglu, ropie naftowej i produktach pochodnych (koks, benzyna, asfalt). Mogą bardzo niekorzystnie wpływać na układ odpornościowy i oddechowy. Ich nadmierna ilość w powietrzu może być przyczyną uszkodzenia nerek i wątroby, nowotworów oraz niewydolności układu odpornościowego. Związki te dostają się do organizmu w wyniku niepełnego spalania paliw oraz śmieci. Im bardziej ten proces jest niekompletny, tym więcej WWA może dostać się do atmosfery.
• Tlenki azotu - nadmierna ilość tlenku azotu może uszkadzać układ oddechowy i zwiększać jego podatność na infekcje. Przyczyną nadmiernej ilości tlenku azotu jest przede wszystkim intensywny ruch samochodowy oraz zakłady przemysłowe, który korzystają z paliw kopalnych.

W jaki sposób smog wpływa na nasz organizm?

Oczywiste jest, że smog ma niezwykle szkodliwy wpływ na nasz organizm. Warto jednak uzmysłowić sobie, jakie mogą być jego konkretne skutki. Smog oddziałuje na nasze zdrowie stopniowo, zbiera się w organizmie, powoli zatruwając go toksynami. Dociera do płuc, oskrzeli, krwi, aż w końcu dostaje się do mózgu. Tym samym, wzrasta ryzyko chorób układu oddechowego i krążenia.

Co więcej, smog może być również przyczyną nowotworów, gdyż ma właściwości podobne do innej toksycznej substancji - dymu papierosowego. W znaczącym stopniu szkodzi on również kobietom w ciąży, których dzieci mogą odczuwać skutki zatrutego powietrza w przyszłości. Smog może być także przyczyną depresji. Na szkodliwe działanie, zawartych w nim substancji, w szczególności narażone są osoby cierpiące na alergię i astmę, a także ludzie starsi, czy dzieci, których układ oddechowy jeszcze się rozwija.

Jak bronić się przed smogiem?

A teraz odpowiedzmy na najważniejsze pytanie - jak możemy się bronić przed smogiem? Gdy poziom zanieczyszczeń w powietrzu jest szczególnie wysoki, warto zrezygnować z wyjścia z domu, a także dokładnie zamknąć okna, by toksyny nie przedostały się. Jest to szczególnie rekomendowane podczas trwania godzin szczytu i w nocy w sezonie grzewczym, gdy ich emisja jest najwyższa.

Aby zapobiec szkodliwemu działaniu smogu, należy także zadbać o odpowiednią dietę. Powinny się w niej znaleźć kwasy omega-3 (zawarte m.in. w rybach, pestkach dyni, orzechach, migdałach, a także w maśle), a także witaminy A, C oraz E.

Przed działaniem toksyn zawartych w powietrzu mogą ochronić nas także maski antysmogowe. Jednak należy pamiętać, że powinny być wyposażone w filtry odpowiedniej klasy (N95, N99), które mają zapobiec przedostawaniu mikroskopijnych pyłów szkodliwych dla zdrowia. Bardzo skuteczną ochroną przed smogiem mogą być także oczyszczacze powietrza.

Oczyszczacze powietrze skuteczną bronią na smog

Mimo naszych usilnych starań, smog na zewnątrz w jakimś stopniu zawsze dostaje się do mieszkania. Szacuje się, że przeciętne stężenia pyłów zawieszonych w mieszkaniach i domach wynoszą 50-70% stężeń mierzonych na zewnątrz budynku. Warto tym samym, zaopatrzyć się w oczyszczacz powietrza, który zniweluje szkodliwe substancje i pyły, przedostające się przez nieszczelne okna, a także dachy. Urządzenia te filtrują, a często też jonizują i nawilżają powietrze, a sposób ich działania jest następujący - pochłaniają one skażone powietrze, które następnie jest filtrowane, aż w końcu zostaje wydmuchane w oczyszczonej postaci. Warto zaznaczyć, że oczyszczacze powietrza są równie skuteczne w walce z toksynami z zewnątrz, jak również z drobnoustrojami, grzybami, roztoczami, a także kurzem, z którymi borykamy się na co dzień w domach. Stosując te urządzenia można także załagodzić objawy alergii, astmy, czy ułatwić leczenie innych chorób. 

Rodzaje oczyszczaczy powietrza

Ze względu na funkcje oraz przeznaczenie, możemy wyróżnić cztery podstawowe rodzaje oczyszczaczy powietrza:

• dla alergików - objawy alergii potrafią być naprawdę dokuczliwe. Pod żadnym pozorem nie wolno ich jednak lekceważyć, gdyż takie postępowanie może doprowadzić do astmy. Kupno oczyszczacza powietrza może mieć zbawienny wpływ na dolegliwości alergików, pomoże on ograniczyć występowanie szkodliwych alergenów w ich najbliższym otoczeniu,
• antysmogowe - oczyszczacz powietrza jest bardzo skutecznym narzędziem w walce z toksycznym smogiem, który staje się aktualnie coraz poważniejszym problemem w wielu polskich miastach. Użycie oczyszczacza wyposażonego w odpowiednie filtry pomoże zredukować nawet kilkukrotnie stężenia szkodliwych substancji, które przedostały się do naszego domu,
• z wbudowanym nawilżaczem powietrza - tego typu oczyszczacz powietrza z powodzeniem suchym powietrzem, które nieraz powoduje problemy z oddychaniem. Zastosowanie go pomaga także wyeliminować drobnoustroje, bakterie i roztocza z naszego domu,
• z funkcją jonizacji powietrza − jonizatory powietrza uwalniają do otoczenia jony ujemne, które to eliminują jony dodatnie, wytwarzane przez urządzenia elektryczne. Zbyt duże natężenie jonów dodatnich w naszym otoczeniu skutkuje rozwinięciem się mikroklimatu dogodnego dla licznych roztoczy, wirusów, grzybów, a także alergenów, czemu jonizatory powietrza zapobiegają.

Jak kupić dobry oczyszczacz powietrza?

Przed zakupem oczyszczacza powietrza warto dowiedzieć się, na co należy zwrócić szczególną uwagę wybierając produkt dla siebie. Oto najważniejsze aspekty, które powinniśmy przemyśleć przed zakupem oczyszczacza:

• Przepływ powietrza i CADR - te parametry sygnalizują potencjalnemu nabywcy, ile powietrza urządzenie może przefiltrować w ciągu godziny. Zwykle umieszczana jest także informacja o maksymalnej powierzchni, na której oczyszczacz powietrza będzie sprawnie działał.
• poziom hałasu - często zdarza się, że klient chce umieścić oczyszczacz powietrza w sypialni. W takim przypadku niezwykle istotny będzie poziom hałasu, jaki urządzenie może wytwarzać. Wiele z nich posiada także możliwość wyboru trybu, w którym będzie działał, w tym nocny, który zapewnia jego cichą pracę.
• producent oraz części zamienne - przy zakupie należy wziąć również pod uwagę miejsce jego produkcji i renomę producenta, a co za tym idzie dostępność części zamiennych w razie awarii urządzenia.
• zużycie energii - jest to szczególnie istotny parametr w przypadku dużych przemysłowych oczyszczaczy powietrza. W przypadku gdy powietrze jest bardzo zanieczyszczone, będziemy zmuszeni do częstego korzystania z osuszaczy. Średnie zużycie energii w domowych osuszaczach kształtuje się na poziomie od 15-80W.
• cena - warto zaznaczyć, że okazyjna cena urządzenia nie zawsze świadczy o jego opłacalności. Odpowiedni oczyszczacz powietrza należy wybierać z rozwagą, a decyzję o jego zakupie przemyśleć bardzo dokładnie. Należy z dystansem podchodzić do urządzeń, które odznaczają się nadzwyczaj atrakcyjną ceną. Pragnienie zaoszczędzenia za wszelką cenę, może przynieść całkiem odwrotny efekt. Oczyszczacz może okazać się za głośny lub mało wydajny a dostępność filtrów do niego utrudniona. Pamiętajmy, że zakup osuszacza to inwestycja na długie lata, dlatego nie warto oszczędzać na własnym zdrowiu oraz zdrowiu naszych najbliższych.

Oczyszczacze powietrza niezaprzeczalnie posiadają wiele atutów. Na rynku oferuje się wiele urządzeń tego typu, zróżnicowanych pod względem rodzaju, funkcji, a także ceny. Szeroka dostępnych produktów sprawia, że urządzenie to można z powodzeniem dopasować do swoich potrzeb. Jego kupno to inwestycja we własne zdrowie, dlatego z pewnością warto ją rozważyć.